تایماز گلزار شب یلدا یا چله، یکی از کهن ترین جشن های ایران است که به باور در دوره باستان، آن را به مناسبت «روز زایش خورشید یا مهر» جشن می گرفتند، چراکه از نخستین روزهای فصل زمستان، مدت تابش خورشید شروع به افزایش کرده و به مرور زمان، روزها طولانی تر می شوند؛ شب یلدا، بلندترین شب سال بوده و انقلاب زمستانی نیز، نام دارد.
هر ساله در کشورهایی که ریشه یکسانی از تمدن پارسی دارند، مانند: ایران، افغانستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و …، در آخرین شب از فصل پاییز که مصادف با اولین روز از فصل زمستان می باشد، دور هم جمع شده و این شب را تحت عنوان «شب یلدا» جشن می گیرند. این شب نیز که همانند بسیاری از مراسم باستانی ایران، دارای آداب و خوراکی های مختص به خود می باشد، معمولا با خوردن: خشکبار، هندوانه، انار، آجیل، شیرینی و سایر خوراکی ها که بعدها همانند پشمک و بسته به موقعیت جغرافیایی یا باورهای قومی به آن اضافه شده است، تا پاسی از شب جشن گرفته می شود. از جمله مراسمی که در شب نشینی ها برگزار می گردد، نشستن همراه اعضای خانواده به دور کرسی و خواندن داستان بویژه شاهنامه توسط بزرگان خانواده، تفال به دیوان حافظ و غیره، می باشد
مردم تاجیکستان نیز مراسم شب یلدایشان را با نام «چله» شناخته و در این روز به دیدار همسایگان خود با بردن غذا و تنقلاتشان می روند. افغانها نیز مانندایرانی ها، دور کرسی نشسته و تنقلات مخصوص این شب را می خورند، اما فرق آنها با ما در این است که هر کجا دعوت باشند، شب را هم در همانجا می مانند و به جای دیگری نمی روند.
از جمله کشورهایی که همانند ایرانی ها این شب را جشن می گیرند، مصری ها هستند که حدودا از 4 هزار سال پیش، درچنین شبی زایش خورشید را برای 12 روز جشن می گرفته و اگر جنگ و خشونتی نیز از پیش در جریان می بوده، آن را کنار گذاشته و با دوستی و مودت کنار هم جشن می گرفتند؛ شاید برایتان جالب باشد بدانید، با توجه به اینکه مصر در دوره هخامنشیان جزو قلمرو ایرانیان بوده، ممکن است ریشه این باور و مراسم در مصر، از این واقعه سرچشمه می گیرد. مردم روم باستان هم اعتقاد داشتند سیاره زحل (کیوان)، که رب النوع زراعت می باشد، روزهای 17 تا 23 دسامبر را برای بزرگداشت وی جشن می گرفتند.
در برخی کشورهای اروپایی نیز مانند فرانسه و سوئد، شب یلدا را با نام «رویون» به معنی «بیداری» شناخته و مردم به شب نشینی می پردازند. همچنین، در جنوب روسیه هم شب های یلدا را جشن گرفته و شیرینی هایی به شکل انسان و حیوان را که از قبل پخته اند، بین مردم پخش می کنند. مردم این کشور، اتاق های چوبی خود را با چرم تزئیین کرده، روی پنجره ها را پوستین کشیده، از سقف پشم می آویزند و غلات، حبوباتی مانند گندم و تنقلات می خورند؛ برخی از مردم جنوب روسیه در این شب، مراسم قربانی انجام می دهند.
