تایماز گلزار توربالی که از اعصار گذشته تاریخ تا به امروز مرکز تمدن های مختلفی بوده و نامش را از شهر معروف متروپلیس گرفته است، هرچند امروزه بواسطه کشاورزی و صنعت مطرح می باشد، اما با آثار اصیل گذشتگان که آنها را در سینه پرورانده، در زمینه فرهنگ و گردشگری نیز توانسته همچنان نام خود را زبانزد همگان کند.
توربالی در فاصله 45 کیلومتری ازمیر قرار داشته و توسط مناطق: باییندیر و تیره از شرق، مندرس از غرب، سلجوق از جنوب و کمال پاشا از شمال، احاطه شده است. این شهرستان که در جنوب ازمیر قرار دارد، در حوضه شمال غربیِ «کوچوک مندرس» تشکیل شده است. بخش شمالی این منطقه را امتداد جنوبی کوه نیف (کمال پاشا)، و امتداد کوه محمود تشکیل می دهد. علاوه بر این، فضاهای باقیمانده نیز در ادامه دشت کوچوک مندرس می باشند.
- شهر باستانی متروپلیس
ثابت شده قدمت اولیه شهر توربالی به دوران باستان باز می گردد. توربالی امروزی در حوضه مندرس کوچک روی خاک های حاصلخیر توسعه یافته و در منطقه واقع بین شهرهای باستانی: افسوس (سلجوق)، سمیرنا (ازمیر)، کولوفُن (دِئیرمَن دره)، نیشن (احمد بی لی)، و نیف (کمال پاشا)، واقع شده و 3000 سال پیش از میلاد نخستین سکونت در آن شکل گرفته است.
قدیمی ترین سکونت در این منطقه در بخش شهر باستانی متروپلیس کشف شده است. مشاهده شده شهر متروپلیس در سال های 2500 پیش از میلاد در زمان هیتی ها در این منطقه توسعه یافته و در قرن 7 ام پیش از میلاد در زمان لیدیا، درخشان ترین زمان خود را سپری کرده است. این شهر به ترتیب دوره های: نوسنگی، مس سنگی، برنز و نیز دوران فریگیا، لیدیا، پارس، روم و بیزانس، در تاریخ 1071-1317 سلجوقیان و آیدین اوغولولار و بعدها نیز دروه عثمانی را، گذرانده است.
به نظر می رسد توربالی نام خو را از نام دیگر متروپلیس یعنی «تریانّا» یا «تری پلیس» گرفته باشد که معنی متروپلیس، «شهر الهه مادر» می باشد. به گفته «استرابون» تاریخ نگار مشهور، این شهر در دوران باستان یک مرکز مهم شراب سازی محسوب می شده است.
اهمیت متروپلیس در قرارگیری آن در مسیر اصلی ازمیر-افس روی تپه ای استراتژیک و نهفته در دامنه های آن می باشد. اهمیت این شهر کوچک اما مهم که هر نوع کالای تجاری می تواند به آن برسد، ناشی از درآمد حاصله از دشت های حاصلخیر اطراف آن است که به ويژه بدلیل تولید شراب، مشهور شده است. اهمیت دیگر متروپلیس نیز دارا بودن بناهای تاریخی مربوط به دوران هلنیستی خارج از پیرینه می باشد که در کمتر جایی می توان نظیر آن را دید. تپه شهر متروپلیس هنوز هم در دامنه کوه کوجادیز، پوشیده از درختان زیتون و کاج، بین روستاهای «یِنی کوی» و «اوزبِی» است.
- تئاتر: تئاتر متروپلیس همگام با آنچه در دوره هلنیستی وجود داشته، روی شیب سنگِ بستر رو به جنوب شهر و ردیف های صندلی روی بلوک های حک شده در پایه اصلی سنگ ها ساخته شده است. بخش نشیمن با دیازوما (اصطلاح باستان شناسی است و به پاساژ های افقی که ردیف های تئاتر را از هم جدا می کند، گفته می شود)، به دو بخش تقسیم می شود. ظرفیت کل آن 3600 نفر است.
- آکروپلیس: آکروپل همانند آزمایشگاهی بزرگ است که تاریخ شهر در آن مورد بررسی قرار می گیرد. حفاری های صورت گرفته در این منطقه حاکی از زیست انسان ها از 3000 پیش از میلاد در این مکان می باشد. دیوارهای شهر فوقانی (آکروپل)، که روی تپه ای که محافظت از آن آسان می باشد، بنا گشته و مربوط به دوره هلنیستی است. دیوارها توسط دو «در» جدا شده که «در» اصلی واقع در شرق به سمت مرکز شهر و «در» غربی نیز سمت محوطه قبرستان سنگی (نِکروپل)، باز می شود.
- سالن موزائیکی: نقاشی های هندسی روی دیوارهای وسیع که در مجاورت لبه شرقی تئاتر ساخته شده، به همراه دو پَنِل موزائیکی، روی سقف آن وجود دارد. در مرکز موزاییک اصلی «دیونیسوس» خدای تئاتر و سرگرمی، همسر وی «آریانده» و شخصیت های اسطوره ای مرتبط با این موضوع (مِناد و غیره)، وجود دارند. در پَنِل کناری نیز علاوه بر تصاویر مربوط به کمدی و تراژدی به سبب ترسیم فیگورهای پرنده و ماهی، این مکان به خاطر ساختار تئاترگونه خود به عنوان تالار پذیرایی در نظر گرفته شده است.
- ساختمان مجلس (Bouleuterion): بولوتریون که در عهد باستان به عنوان ساختمان مجلس کاربرد داشته، محل اتخاذ تصمیمات مهم به شمار می رفته است. بولوتریونِ متروپلیس که در اواسط قرن دوم پیش از میلاد ساخته شده، در ابعاد 17×16.90 متر و تقریبا مربع شکل می باشد. در این بنا، سالن جلسه 200 نفری با پله های مارپیچی به دو بخش تقسیم شده است؛ ردیف های صندلی دایره ای شکل درست نظیر آنچه در تئاترهای باستانی وجود دارد، به شکل نعل اسب طراحی شده اند.
- ایوان یا گردشگاه سرپوشیده (اِستوئا): اِستوئاها که به منظور محافظت در برابر خورشید یا باران ساخته شده اند، در مراسم مذهبی، جلسات سیاسی و فلسفی، رویدادهای تجاری، و فرهنگی به کار می رفتند. طول اِستوئای متروپلیس که در قرن دوم پیش از میلاد ساخته شده، 67 متر و پهنای آن 10 متر می باشد. سقف این سازه بوسیله دو ردیف ستون پشتیبانی می شود.
- حمام-ورزشگاه (ژیمناسیوم) بالایی: حمام های رومی علاوه بر کاربرد رایج آنها به عنوان مکانی جهت استحمام و نظافت شخصی (نظیر مراکز ورزشی امروزی)، محلی نیز برای تعامل بودند. براساس کتیبه ها، در حمام بالایی متروپلیس گرمایش توسط سیستم گرمایی به ارتفاع 1 متر که زیر زمین قرار داشته (زیرسوز)، و نیز آجرهای توخالی نصب شده در دیوار فراهم می شده است.
- حمام-پالاسترا پایینی: در حفاری های صورت گرفته در بقایای مکانی موسوم به «خرابه های هان» بقایای حمامی باشکوه مربوط به دوره امپراطوری روم در ابعاد 40×40 متر کشف شد. در بررسی ها و حفاری هایی که از سال 2008 در اطراف این سازه صورت گرفته، حیاطی (پالاسترا)، در ابعاد تقریبی 35×37 در فضای خالی واقع در شرق حمام یافته شد. گالری اطراف این حیاطِ ستون دار، با کفپوش موزاییکی پوشیده شده است.
- خانه هایی با آتریوم: ارتباط بین سازه های مختلف کشف شده در متروپلیس، به وجود شهری منظم با ساختاری منسجم اشاره دارد. در سال 2003 نیز سازه هایی با حیاط و استخر، در میان آنها کشف شدند.
- کلیسای عَرَبلی تپه: در موقعیت عربلی تپه واقع در گوشه شرقی شهر که مربوط به دوره بیزانس می باشد، یک مرکز اسقف نشین بوده که بقایای مربوط به کلیسای اولیه مسیحیت به ابعاد 40×20 متر، یافته شده است.
- جشن یوروک
جشن یوروک در روستای احمدلی که هر ساله شاهد مناظر رنگی گوناگون می باشد، از طرف یوروک ها که زمانی در کوه ها زندگی عشایری داشتند، برگزار می شود.
- مسابقات اسب سواری راهوان
توربالی که در زمان های قدیم برای سپاه عثمانی اسب پرورش می داده، امروزه در ماه آوریل هر سال، میزبان مسابقات اسب سواری می باشد.
- پیاده روی در کوه های توربالی
کوه های اطراف توربالی که روی دشتی هموار گسترش یافته اند، دارای ویژگی های جذاب برای علاقه مندان به پیاده روی می باشند؛ گردش در این مسیرها توام با مناظر زیبا می باشد.
- جشنواره بین المللی کُشتی شترها
جشنواره کُشتی شترها که هر ساله از سوی شهرداری توربالی برگزار می شود، توجه گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب می کند.
- غارها
طبق نتایج ارائه شده از سوی انجمن بررسی و حفاظت از غارهای اژه (EGEMAK)، توربالی با 8 غار یکی از مناطق موجود با بیشترین تعداد غار محسوب می شود. غارهای واقع در اطراف روستای اُزبِی که هنوز برای بازدید گردشگران باز نشده اند، دارای پتانسیل زیاد گردشگری می باشند. جالب ترین آنها «غار اویوز دره» واقع در حومه شهر باستانی متروپلیس می باشد. در این غار که تصور می رود در دوره روم به عنوان محل مسکونی استفاده می شده، درهای مختلف تاریخی و تاسیسات آبی کشف شده اند؛ اما فعلا هیچ نوع عملیات باستان شناسی در آن صورت نگرفته است. از جمله غارهای دیگر می توان به: دومبِلِک، معدن، اُنیکس، اینجیرلی، بِشیکجی، گووِرجینلی و ساری کریستال، اشاره داشت.
- روستای شفابخش داغ تکه
آب های درمانی واقع در روستای داغ تکه که در فاصله 70 کیلومتری ازمیر و 25 کیلومتری توربالی قرار دارد، دارای ویژگی خورندگی فلزات می باشد. گفته می شود این آب ها برای درمان بیماری های: گوارشی، سنگ کلیه، قند، آرتروز و اوره، شفابخش هستند. آب های شفابخش روستای داغ تکه که درمان بدون جراحی و دردِ سنگ کلیه می باشد، محیطی مناسب برای وقت گذرانی در بستر طبیعت نیز به شمار می رود.
- شکار و گردشگری طبیعت
علاوه بر عناصری که ویژگی های تاریخی دارند: ساختار زمین، آب و هوا و پوشش گیاهی توربالی، برای گردشگری در طبیعت و به عنوان پناهگاه حیوانات شکاری، محیط مناسبی را فراهم می کند؛ از این رو، گونه های حیوانات شکاری در آن زیاد می باشند. در صورتی که این پتانسیل به خوبی شناخته شود، امکان بهره مندی از آن برای گردشگری و اقامت و متعاقبا افزایش تعداد گردشگران، فراهم می گردد.
- یِنی کوی
روستای ینی کوی که در سال 2004 از سوی فرمانداری و فرماندهی ژاندارمریِ استان به عنوان روستای نمونه انتخاب شد، شهر باستانی متروپلیس را داخل محدوده های خود گنجانده است. در روستای ینی کوی که در فاصله 8 کیلومتری از مرکز واقع شده، ساختمان مسجد و یک مدرسه ساخته شده در زمان سلطان عبدالحمید، جلب توجه می کند. این روستای دنج که در دامنه کوه و طبیعت گسترش یافته، در صدر روستاهایی قرار گرفته که ارزش دیدن دارند.
- تفرجگاه سویون باشی
منطقه تفرجگاهی واقع در محله آیرانجیلار از توابع توربالی که با نام «سویون باشی» شناخته می شود، با منبع جاری آب شیرین و درختان کاج اطرافش، یک شاهکار طبیعی به شمار می رود. این منطقه به ویژه در آخر هفته ها میزبان صدها نفر می باشد.
- مرکز معرفی و بایگانی شهر توربالی
مرکز معرفی و بایگانی توربالی واقع در جاده قدیم ازمیر، با بازسازی یک مرکز نظامیِ بجا مانده از سلطان عبدالحمید خان دوم، تشکیل شده است. این مرکز که با گردآوری صدها سند و مواد تاریخی ایجاد شده، جایگاه مهمی در ساختار فرهنگی و تاریخی توربالی دارد.
- قلعه کِچی
قلعه کِچی (بز)، که در تپه 300 متری کوه آلامان ما بین توربالی و سلجوق قرار دارد، توانسته به خوبی در برابر گذر زمان مقاومت کند. این قلعه که در موقعیتی استراتژیک قرار دارد در دوره هلنیستی (300 ق.م-20 ب.م)، ساخته و بعدها از سوی: رومیان، بیزانس، سلجوقیان و عثمانی ها، استفاده شده است.
- روستای کارائوت
کارائوت که آخرین روستای واقع در مرز توربالی-کمال پاشا است، با ظاهری دلنشین و آرام، مکانی ایده آل برای کسانی که خواهان زندگی در طبیعت هستند به شمار می رود. این روستا که در سال های اخیر به مراکز آب های درمانی خود نیز معروف شده، با جاذبه های طبیعی اش چشم هر بیننده ای را مسحور می کند.
- اینجیرلیک
اینجیرلیک یک منطقه تفرجگاهی واقع در محله «کاراکازلار» توربالی است که می توان در آن طیف گوناگونی از رنگ های سبز را یکجا مشاهده کرد. یک رودخانه کوچک از این منطقه که مانند بهشتی پنهان در پشت کوه ها است نیز، عبور می کند.
- پارک طبیعت اِفه اوغلو
پارک طبیعت افه اوغلو که در محله «آیرانجیلار» توربالی قرار دارد، از مکان های اجتناب ناپذیر برای دوستداران پیکنیک می باشد. این محوطه پیکنیکِ وسیع که با درختان کاج احاطه شده، نه تنها میزبان بازدیدکنندگان اهل توربالی بلکه افرادی که از ازمیر و شهرستان های اطراف به آنجا می آیند نیز، می باشد.
- داغ تِکّه
داغ تکه در فاصله 20 کیلومتری توربالی با زیبایی بی نظیرش، همانند گوشه ای از بهشت می ماند. این محله دوست داشتنی که به واسطه مراکز آب های درمانی اش معروف شده، در صدر مکان های دیدنیِ دوستداران طبیعت قرار دارد.
- موزه کِی
در جامع ترین موزه خودروهای کلاسیک و موتورسیکلت ترکیه که در فضایی به مساحت 7000 متر مربع گسترش یافته، مجموعه های گوناگونی از سراسر ترکیه و جهان گردآوری و به نمایش گذاشته شده است. این موزه به غیر از روزهای دوشنبه-سه شنبه، در سایر روزهای هفته بین ساعات 10-17 برای بازدید عموم باز می باشد.
- میدان اسب دوانی
این میدان در سال 1894 در منطقه تپه کوی از سوی «رفیق اولیازاده»، دایی همسر «عدنان مندرس» تاسیس شده است که به همین واسطه، از سوی «عبدالحمید دوم» لایق کسب مدال شد. امروزه از این سازه که به عنوان منطقه مسکونی درجه 1 اعلام گردیده، به دلیل آتش سوزی بزرگی که پیش تر در آن رخداده، تنها چند دیوار بجا مانده است. به غیر از آن: سیستم حامل داخلی، در و پنجره ها نیز کاملا تخریب شده اند. پیش از این آتش سوزی، در اینجا یک مزرعه متعلق به اداره دامپزشکی منطقه ای، دایر بوده است.
- خانه سلطان عبدالحمید
این خانه که در مرکز توربالی و محله یِنی کوی قرار دارد، در سال 1897 از طرف عبدالحمید دوم، به عنوان مکتب ساخته شده است؛ پیش تر، زمین های این خانه نیز از طرف عبدالحمید از یک فرد رومی به نام «دیمیوس تبرزن» خریداری شده اند. درختان بلوط چوب پنبه‌ای این خانه از طرف «آلفونسوی دوم» پادشاه اسپانیا به سلطان عبدالحمید دوم، هدیه داده شده است. این سازه 119 ساله، بین سال های 1950-1968 به عنوان خانه مورد حفاری قرار گرفت و در سال 1968 نیز به عنوان مدرسه ابتدایی، بکار می رفته است.
